Chagas man

Zomer 2017 was ik op zoek naar materiaal voor een nieuwe dioramafoto. In de kringloopwinkel vond ik voor een paar euro een curieus terracotta beeldje. Een zittend mannetje, wat slordig geplakt op een houten voetstukje. Het leek mij eerst een beetje nep, misschien zelfs van kunststof. Maar bij nadere bestudering bleek het figuurtje toch echt van klei. Het meest bijzonder was echter de omschrijving aan de onderkant van het voetstuk:  Slaapziekte, 2de faze. Grafbeeldje uit de streek van Colima-Jalisco-Nayarit (Mexico) 400-800 v. Chr. Perfecta Bruxelles’.

Op internet vond ik veel afbeeldingen van precolumbiaanse beeldjes uit genoemde Mexicaanse staten. Maar niet een vergelijkbaar beeldje, in dezelfde opvallende houding: met een hand voor één oog. Die houding was kennelijk de reden geweest voor de vermelding ‘slaapziekte’. Ik veronderstel dat het beeldje een replica is, geen origineel. Misschien zelfs in serie gemaakt voor een educatief doel, maar dat is gissen. Mocht ik ooit meer informatie vinden dan volgt hier nog een update.

De (Zuid-)Amerikaanse slaapziekte wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet (Trypanosoma cruzi) die wordt overgebracht door de roofwants Triatoma infestans, bijgenaamd de ‘killer bug’. Een verwante parasiet (Trypanosoma brucei), overgebracht door de tseetseevlieg, is de veroorzaker van de meer bekende Afrikaanse slaapziekte. De Amerikaanse variant wordt ook wel de ziekte van Chagas genoemd. De Braziliaanse arts Carlos Chagas beschreef de aandoening in 1909 voor het eerst. Maar Trypanosoma infecties blijken veel ouder te zijn. Waarschijnlijk kwamen ze al voor bij de eerste prehistorische bewoners van Latijns-Amerika. Paleoparasitologisch onderzoek uit 2004 beschreef de vondst van geïnfecteerd weefsel in een natuurlijke mummie van ca. 9000 jaar oud. Door toegenomen migratie en mobiliteit heeft de Chagas ziekte zich ook uitgebreid naar o.a. de Verenigde Staten, Europa en Australië.

De ziekte van Chagas is een gevaarlijke en verraderlijke aandoening. Net zo verraderlijk als bijvoorbeeld de ziekte van Lyme (link). Wanneer in de eerste (acute) fase de infectie niet tijdig wordt opgemerkt en behandeld, volgt een tweede (chronische) fase. De ziekte is dan moeilijker te behandelen. In de acute fase is zwelling van de oogleden (Romaña syndroom) een duidelijk zichtbaar infectieteken. Dat is waarschijnlijk wat dit beeldje laat zien. Chagas staat met een aantal andere tropische ziekten op een WHO-lijst van ‘vergeten ziektes’ (link). Omdat deze ziektes vooral arme landen treffen vinden farmaceutische bedrijven het niet of nauwelijks interessant om te investeren in het ontwikkelen van goede medicijnen. Toch zijn er de laatste jaren nieuwe initiatieven om te zoeken naar effectieve geneesmiddelen (link1, link2, link3).

chagas man

Foto:

Ik stelde mij voor hoe dit terracotta beeldje bij toeval werd gevonden door een groepje bouwvakkers, die zonder aarzelen aan het opgraven  begonnen. Het beeld blijkt iets groter dan zij hadden gedacht… Tegelijk proberen ze met hun eigen, ruwe methodes de versteende patiënt van zijn slaapziekte te verlossen. Ik had graag lokale Mexicaanse archeologen aan het werk gezet. Maar die waren in de modelbouwwebwinkel helaas niet te vinden.

Meer:

  • McKenna, M. (2012). Chagas Disease: Poverty, Immigration, and the ‘New HIV/AIDS’. Artikel op de website van Wired.
  • Steverding, D.(2014).  The history of Chagas disease. Artikel op de website van NCBI
  • The ‘new AIDS of the Americas’: Experts warn of deadly insect-borne disease that can cause victims’ hearts to explode (2012). Artikel op de website van Mail online (Daily Mail)
  • Torres, G. (2014). Chagas disease – inheriting a silent killer. Artikel BBC News.
  • Ziekte van Chagas. Artikel Wikipedia

.