[Bijgewerkt 13-04-2023]. From the Entropic Library is een werk uit 1989 van de Zweeds-Amerikaanse popart kunstenaar Claes Oldenburg en de Nederlandse Coosje van Bruggen. Ik zag het in de zomer van 1989 op de expositie Magiciens de la Terre in het Parc de la Villette, Parijs.
Meer over entropie in de kunst, in mijn blogpost over Broken Circle / Spiral Hill van Robert Smithson.
Entropie is een wetenschappelijk begrip, dat niet makkelijk uit te leggen is. Ook onder wetenschappers leidt het nog steeds tot veel discussie. Het woord ‘entropie‘ werd in 1865 geïntroduceerd door Rudolf Clausius, een Duitse natuurkundige, als een benaming voor bepaalde verschijnselen in de thermodynamica. In 1948 nam Claude Shannon het concept over in zijn informatietheorie. Tegenwoordig heeft entropie ook betekenis in uiteenlopende disciplines als biologie, psychologie, sociologie, economie etc. Vaak wordt entropie beschouwd als een tendens naar of maatstaf van chaos, wanorde. Maar woorden als orde, wanorde, entropie en informatie hebben in genoemde wetenschappen een heel eigen betekenis en zijn daar heel precies omschreven. In het gewone spraakgebruik heeft entropie meestal slechts een vage of overdrachtelijke betekenis, als symbool of metafoor. Zo ook in de titel van dit kunstwerk.
Interessant is het gebruik van het entropieconcept in de organisatiekunde, vooral bij verandermanagement. In een steeds veranderende en chaotische wereld lopen bedrijven en organisaties voortdurend het gevaar dat hun kernprocessen verstoord raken. Om die reden moeten organisaties strategisch handelen, systematisch plannen maken en zich voortdurend wapenen met nieuwe informatie.
Ook bibliotheken zijn in dat opzicht kwetsbaar. Vanouds lijken het bolwerken van informatie en ordening. Maar traditie biedt geen bescherming in dit digitale tijdperk. Als er niet voldoende energie wordt gestopt in het creëren van andere organisatievormen, andere ordeningen, dreigt het verval. Gelukkig is er ook een optimistische visie. Bibliotheken zijn “open systemen”. Ze kunnen communiceren met hun omgeving, signalen oppikken, nieuwe syntheses aangaan, zich gedragen als “lerende”organisaties.
In de Entropische Bibliotheek van Claes Oldenburg kom je beide aspecten tegen. Je ziet een meterslange rij menshoge, half vergane boeken en andere documenten. Een moderne Vanitas-compositie. Tegelijkertijd toont deze vorm toch iets geheel nieuws, het product van een creatieve schepping.
Meer:
- Officiële site van de expositie Magiciens de la terre.
- ‘From the Entropic Library’ (1989-90) consisted of a collection of books whose disoriented pell-mell structure fell upon a base that hosted other sheaves of text. Oldenburg’s view of this work which people have termed “a monument to a disintegrating, somehow displaced European culture,” was simple: “my single-minded aim is to give existence to fantasy”.
Bron: http://www.bookrags.com/biography/claes-oldenburg/ - La ruïne, uitvoerig frans artikel.
(http://filiation.ens-lyon.fr/ruine/oldenburg_1.html)
Over entropie:
- Entropy, Scholarpedia artikel
- Haglund, J., Jeppson, F. & Strömdahl, H. (2010): Different senses of entropy: implications for education. Entropy, 12(3), pp 490-515. [Artikel op de website van MDPI]
[Aanpassing 18-03-2012].
Naar aanleiding van reacties is in de tekst het gedeelte over entropie enigszins aangepast. Twee literatuurverwijzingen zijn toegevoegd.
[Toevoeging 06-05-2014]
Zie ook mijn blogpost over Broken Circle / Spiral Hill van Robert Smithson. Daarin komt entropie in de kunst nog uitvoeriger aan de orde. In Smithson’s werk staat het begrip entropie centraal, meer nog dan bij Claes Oldenburg.
.
Hans, bedankt voor je uitgebreide reactie. Maar ik denk dat ik het hierbij laat. Het was nooit mijn bedoeling om er een exegese van te maken. Het artikel van Haglund c.s. dat ik als verwijzing heb toegevoegd lijkt mij nog wel een waardevolle bron. Maar wat mij betreft is dat nu voldoende.
Sorry, ik zie dat er iets mis is gegaan met de vetgedrukte text. Het was de bedoeling om alleen de eerste en laatste zin die nu vetgedrukt staan te accentueren.
Entropie is strikt een begrip uit de natuurkunde. Andere takken van sport proberen op het concept mee te liften maar hebben er weinig tot niets mee te maken. Entropie heeft niets te maken met de alledaagse termen wanorde, chaos of verval. Het gebruik van deze termen heeft juist gezorgd voor verkeerde interpretatie’s en misbruik in andere (vak)gebieden.
Entropie volgt enkel en alleen uit de kansverdeling en distrubutie van energie binnen de vele energieniveau’s van de onvoorstelbare aantallen atomen in materie. Maar zelfs binnen de natuurkunde(lessen) wordt vaak de fout gemaakt om entropie uit te leggen als de kansverdeling van slechts de beweging van atomen / moleculen.
Entropie heeft niets te maken met huiskamers die automatisch een puinhoop worden als je er niets aan doet, dit komt voort uit mechanische bewegingen waar ook nog eens extra energie voor is gebruikt.
Entropie heeft geen energie nodig om toe te nemen, entropie neemt toe door degradatie van de energie zelf zonder dat hier enige externe krachten voor nodig zijn.
@Hans,
Aanleiding voor deze blogpost was de titel van een kunstwerk van Claes Oldenburg (From The Entropic Library). Het kunstwerk verbeeldt een bibliotheek in staat van verval. De titel – en dus ook mijn tekst – haakt in op een wijd verbreide uitleg van het begrip entropie, nl. als een aanduiding van chaos en wanorde. Je hebt gelijk dat deze uitleg niets te maken heeft met het oorspronkelijke entropieconcept in zijn wetenschappelijke context. Maar het zal toch aan alle kanten duidelijk zijn dat het hier niet gaat om een wetenschappelijke verhandeling maar om commentaar op een artistieke metafoor. Ik kan mij niet voorstellen dat ik hiermee een juiste interpretatie van het begrip entropie zou schaden. Als ik het goed begrijp heeft het begrip entropie tegenwoordig betekenis gekregen in verschillende wetenschappen, ook buiten de thermodynamica en de informatietheorie. Datzelfde geldt trouwens nog veel sterker voor het aan entropie gerelateerde begrip informatie. Dat was voor mij als bibliothecaris hier immers het bruggetje. Je kunt toch niet stellen dat een veralgemeend of oppervlakkig gebruik van de term “informatie” afbreuk doet aan de technische of wetenschappelijke betekenis ervan? Jouw opmerkingen hebben mij er wel toe aangezet om mijn tekst enigszins aan te passen. Waarvoor mijn hartelijke dank.
Jo Han bedankt voor je opmerkingen. Ik snap dat je entropie hebt gebruikt in de context zoals we vaak in alledaagse media gebezigd zien, en het is niet dat ik in die zin afbreuk aan jouw stuk wil doen.
Ik probeer echter als ik entropie in oneigenlijke context tegen kom wel lezers te informeren over wat entropie in werkelijkeid is, want andere interpretaties dan de thermodynamische blijven onjuist.
Entropie heeft niets te maken met wanorde en verval en is ook niet in dergelijke termen wetenschappelijk omschreven, dus ik wil er nogmaals op wijzen dat de wijd verbreide uitleg pertinent onjuist is. Maar goed, zelfs een bron als Wikipedia gebruikt de term wanorde ten onrechte.
Echter entropie is de reden dat wij hier (ordelijk) op aarde bestaan en de natuur om ons heen, door ordelijke regulatie van de energie van de zon. Entropie (beter gezegd de Tweede Hoofdwet van de thermodynamica) zorgt ervoor dat alles om ons heen altijd in dezelfde mooie vaste volgorde en richting plaats vindt.
Van de andere betekenissen in ander wetenschappen in jouw link zijn sommige juist daar ze tot de thermodynamica behoren, alle andere zijn fout. Entropie is de informatietheorie in geslopen omdat John von Neumann Shannon influisterde om entropie te gebruiken in zijn publicatie omdat dit indruk zou maken en niemand het toch begrijpt, maar het blijft oneigenlijk gebruik. De benadering door statistische verwachtingspatronen mag overeen komen, maar entropie vind zijn oorsprong in de micro energietoestanden van atomen en niet in macro toestanden van patronen.
Een nederlands stuk waar de aard van entropie beschreven wordt is >hier< te vinden [Opm. Jo Han, de website klimaatfraude.info waar hier naar verwijst is onbereikbaar of opgeheven, 31-05-2021). Wellicht taai, maar als je de hoofdlijnen er uit pakt wordt duidelijk dat entropie alleen in samenhang met energie betekenis heeft en spontaan emergeert uit energieverplaatsing. De alledaagse omschrijving zou moeten zijn: entropie is equivalent aan de hoeveelheid verbruikte energie bij onomkeerbare spontane natuurlijke veranderingen.
Ik besef dat je entropie slechts als metafoor gebruikt hebt zoals vaak gebeurt, maar op je vraag of de juistheid van het begrip entropie geschaad wordt door termen als wanorde, verval en chaos? Gezien de hoeveelheid aan verhandelingen die ik zoal tegenkom is dit zeker het geval. De meerderheid van de bevolking heeft sowieso geen notie of het verkeerde idee bij het begrip entropie, en als men op het verkeerde been wordt gezet krijgt men een onjuist beeld van hoe de natuur (kosmos) in elkaar zit.
Ik doel niet op jouw metafoor, maar er zijn bijvoorbeeld duizenden websites van religieuze aard die een “wetenschappelijke” onderbouwing maken voor het feit dat evolutie onmogelijk is. Dit volgt dan zogenaamd uit de Tweede Hoofdwet die zegt dat wanorde en chaos van nature steeds verder toenemen, uiteraard met links naar willekeurige sites die entropie ook als zodanig omschrijven. Niet dat ik anti-religie ben, maar wel tegen het voort woekeren van pseudo-wetenschap waarvan het wemelt in het huidige informatietijdperk.
Een excellente site die uitgebreid en constructief op entropie ingaat is entropysite.oxy.edu van Prof Frank Lambert, en laat zien dat zelfs wetenschappers van het kaliber van Stephen Hawking met voorbeelden van entropie de mist in gaan.
Hoi Erik, jij hebt natuurlijk veel meer kijk op de biologische betekenis. Mij trof vooral de symboliek van het kunstwerk waarin ik een mooi bruggetje zag naar ons eigen veranderproces…
Entropie is inderdaad ook een concept dat een plaats heeft in de biologie. Leven is op te vatten als een open systeem, de aarde ook (zonne-energie stroomt binnen). Alleen open systemen kunnen verval tegengaan. Het is niet gezegd dat verval tegen gaan altijd inhoudt dat geheel nieuwe organisatievormen moeten worden gekozen. Ook levende organisme kenmerken zich door behoudt van zeer oude onderdelen – wij mensen delen zeer oude “regelgenen” met bijv. insekten of zelfs verder terug in de stamboom. Maar ik ben het geheel eens met de noodzaak tot communicatie en het opterden als een “lerende organisatie”.