(Vervolg van: Terugblik op de HBO-bibliotheek (4): thema’s)
[Bijgewerkt 20-04-2020] De Groep HBO-bibliotheken werd op 17 mei 1982 omgezet in de Sectie-HBO-bibliotheken. Deze had een meer formele status binnen de NVB. In 1988 veranderde de Sectie opnieuw van naam. Het werd de Afdeling Hogeschoolbibliotheken (NVB-HB).
De Sectie, c.q. Afdeling HB hield lange tijd tweemaal per jaar een ledenvergadering. Daarnaast werden studiemiddagen, excursies en werkbezoeken bij de lidbibliotheken georganiseerd. Vooral deze Kijkjes in de keuken konden rekenen op veel belangstelling. Een losse greep uit de veelheid van onderwerpen die door de jaren heen aan de orde kwamen: elektronische tijdschriften, intranet, onderwijsinnovatie, competenties, informatievaardigheden, de elektronische leeromgeving (ELO), het imago van de HBO-bibliothecaris, functiedifferentiatie, digitale informatiebalies, e-books, collectieprofielen, beeldmateriaal en auteursrechten, federated search, kennismanagement, 23 dingen. Met de Afdeling Wetenschappelijke Bibliotheken (NVB-WB) werden verschillende gezamenlijke studiereizen op touw gezet, naar bibliotheken in het buitenland.
In het kader van dit verhaal pik ik twee HB bijeenkomsten er nog even uit.
- Op 31 maart 1994 werd in Ede een studiedag gehouden over Kwaliteit en efficiency in de bibliotheek : opzet en inrichting van de HBO-Bibliotheek in relatie tot het onderwijs en het beroep. (1). Eigenlijk hetzelfde thema dat Arjen Tilstra in 1988 de hogeschoolbibliothecarissen al eens had voorgehouden. De organisatie was in handen van Bureau Infomanagement (Annemieke Jurgens). Het verslag bevat de teksten van vier lezingen. De sprekers leggen in hun bijdragen een relatie tussen kwaliteitszorg en verschillende aspecten van de beroepspraktijk in de post STC-fase: de kwaliteit van het bibliotheekvak en de invloed van technologische ontwikkelingen; de kwaliteit van de collectie en de invloed van onderwijsveranderingen; de kwaliteit van het bibliotheekgebouw en de werkwijze van een architect; de ontwikkelingen binnen de hogeschool en de inrichting van de bibliotheek. In laatstgenoemde lezing geeft Magda Lokhorst (in die tijd hoofd Mediacentrum van hogeschool Windesheim) een impressie van tien jaar onderwijsbeleid en de positie van de bibliotheekvoorziening bij Windesheim.
. - Het 25-jarig jubileum van de afdeling werd op 22 november 2001 feestelijk gevierd in het Bibliotheektheater te Rotterdam. Het thema was Hey librarian, can you beam me up? wat willen de toekomstige klanten van ons? (2). Een historisch overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen binnen de afdeling werd door Hanneke Dam (toen senior informatiebemiddelaar hogeschool Windesheim) nog eens op een rij gezet. Andere sprekers waren: Fancisco Jole (freelance journalist) , Bas Savenije (voorzitter NVB), Lourense Das (NVB-afdeling LWSVO).
Sinds 2000 werd de Afdeling HB geconfronteerd met een gestaag dalend ledenaantal. De laatste jaren waren er ook minder activiteiten. En was het steeds moeilijker om bestuursvacatures vervuld te krijgen. Er werd meer samenwerking gezocht met de Afdeling WB, met wie de HB al in een cluster verenigd was. En nog maar zeer recent, op 17 november 2011, zijn de beide NVB afdelingen – HB en WB -, officieel gefuseerd tot één nieuwe Afdeling Onderwijs en Onderzoek (*) Nu de voormalige Afdeling Hogeschoolbibliotheken formeel gesproken tot het verleden behoort, is het helemaal zaak om te redden wat er nog aan historisch materiaal te redden is. Een HB-archief of vakdocumentatie kan op dit moment met enige moeite nog worden ge(re)construeerd. Over enkele jaren zal dat veel lastiger zijn.
[* Toevoeging 20-04-2020. Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de NVB in 2012, kreeg de vereniging het predicaat ‘Koninklijk’ toebedeeld. En in 2013 veranderde de naam Nederlandse Vereniging van Bibliothecarissen in Koninklijke Nederlandse Vereniging van Informatieprofessionals (KNVI). De voormalige NVB- Afdeling Hogeschoolbibliotheken werd vervolgens eerst omgedoopt tot Afdeling Onderwijs en Onderzoek en heet nu de KNVI-Interessegroep Onderwijs en Onderzoek (Bibliotheken).]
Het valt natuurlijk nog te bezien of de onderlinge samenwerking tussen de hogeschoolbibliotheken met deze fusie gered is. Misschien moet je achteraf vaststellen dat de HB als organisatie nooit heel erg sterk is geweest en – net als vele andere verenigingen trouwens – vooral dreef op de inzet van slechts enkelen. Misschien is er sprake van een dieper liggend probleem, dat te maken heeft met de toekomst van de hogeschoolbibliotheken zelf.
Binnen de HB bestond al enige tijd het streven naar een consortiumpositie in de onderhandelingen over databanklicenties. Dat streven mondde in 2003 uit in de oprichting van een zelfstandige rechtspersoon: het Samenwerkingsverband Hogeschool Bibliotheken (SHB). Het SHB stelt zich weliswaar een breder doel, namelijk ‘om de kwaliteit van de documentaire informatievoorziening voor het HBO te bevorderen en om de belangen van de hogeschoolbibliotheken te behartigen’. Onder andere op gebied van benchmarking, digitale bibliotheek en licenties, informatievaardigheden, leeromgeving en toekomstvisie. De voornaamste activiteit betreft nog steeds het onderhandelen over databanklicenties, door de werkgroep Licenties. Daarnaast onderhoudt de werkgroep Benchmarking een jaarlijks vergelijkend overzicht van een aantal basisgegevens, zoals budget, formatie, collectie, uitleningen. (het meest recente overzicht bevat de benchmarkgegevens over 2017).
Een bijzondere SHB-publicatie verscheen in 2006: Beelden van bibliotheken (4) Dit rapport bevat een viertal toekomstscenario’s voor de hogeschoolbibliotheken. Ik vat ze in eigen woorden kort samen:
- ICTO-dag.nl: de hogeschoolbibliotheken spelen in op ontwikkelingen rond onder-wijs en ICT met landelijk georganiseerde studiedagen.
- GoogleStudent.com: de zelfredzame student is baas over zijn eigen leerproces. Voor zover hij daarbij nog behoefte heeft aan informatie kan hij de applicatie GoogleStudent gebruiken.
- HBOportal.com: de fysieke bibliotheken zijn verdwenen. Daarvoor in de plaats is er een commercieel bedrijf dat zich bezighoudt met het vermarkten van informatieproducten voor het onderwijs.
- Hinex.org: de fysieke bibliotheken zijn verdwenen. Ze zijn vervangen door een landelijke organisatie die alle nog gewenste bibliotheek- en informatietaken aanstuurt.
De scenario’s zijn inmiddels vijf jaar oud. Het is mij niet bekend of het SHB heeft onderzocht wat het effect ervan geweest is. En of er plannen zijn voor vervolgacties.
Literatuur:
- Jurgens, A. & Vermeulen, I.(1994). Kwaliteit en efficiency in de bibliotheek: opzet en inrichting van de HBO-Bibliotheek in relatie tot het onderwijs en het beroep: verslag van de studiedag op 31 maart 1994 te Ede. Amsterdam : InfoManagement. ISBN 9073558026 / 9789073558021. [Het verslag is voor zover ik heb kunnen nagaan alleen nog aanwezig bij de Koninklijke Bibliotheek; een kopie is in mijn bezit].
- NVB jaarverslag 2010 (PDF) [waarin ook gegevens over de Afdeling Hogeschoolbibliotheken)
- SHB Benchmark 2017 (PDF)
- Meijer, W., Nekkers, J., & Pijlman, P. (2006). Beelden van bibliotheken: toekomst-scenario’s voor hogeschoolbibliotheken. [S.l]: [s.n.]. [Rapport in opdracht van het Samenwerkingsverband Hogeschool Bibliotheken (SHB)]. (SHB Beelden van bibliotheken (PDF)
(Vervolg: Terugblik op de HBO-bibliotheek (6): prestatiemeting en waardebepaling)