(Vervolg van: Terugblik op de HBO-bibliotheek (9): de rol van informatie-intermediair)
[Bijgewerkt 14-01-2021] Tenslotte: de toekomst. Daarover moet ik kort zijn. Mijn eigen vooruitzichten liggen ergens anders. Voor alle nog actieve HB-collega’s hoop ik dat zij perspectief houden op nog vele productieve jaren. Er zijn veel onzekerheden. Blijven hogeschoolbibliotheken bestaan? Wat is de toekomst van de hogescholen, van het HBO?
In een artikel in InformatieProfessional (sep. 2011) (1) geeft Ria Paulides (secretaris SHB-bestuur) een momentopname van de stand van zaken anno 2011. Er zijn veranderingen gaande op alle fronten. De dienstverlening aan studenten, docenten en onderzoekers. De fysieke en digitale leeromgeving. De organisatorische plaats en inrichting. Nieuwe taken en vaardigheden. Wat mij opvalt is de optimistische toon van het artikel. Paulides onderstreept het belang van samenwerking, met name vanuit het SHB. Geen woord meer over het SHB-rapport Beelden van bibliotheken van vijf jaar terug. De daarin beschreven toekomstscenario’s waren in veel opzichten iets minder rooskleurig.
De Vooruitblik op de HBO-bibliotheek (2) van collega Raymond op zijn Vakblog spreekt mij toch meer aan. Hij is heel wat kritischer als het gaat om de toekomst: ‘De komende jaren zal telkens weer de vraag terugkomen welke toegevoegde waarde een hogeschoolbibliotheek heeft voor een hogeschool. Daar moeten we met betere antwoorden op komen dan dat we nu doen’. Raymond verwacht dat er de komende 10 tot 15 jaar binnen de hogescholen nog steeds tal van activiteiten en diensten zullen zijn op gebied van (documentaire) informatievoorziening. Voor informatieadviseurs of -intermediairs die daarop inspelen blijft er dus echt nog wel een hoop werk te doen. Maar of die activiteiten onder de noemer ‘hogeschoolbibliotheek’ zullen doorgaan is voor hem een vraag.
Ook John Mackenzie Owen (sinds september 2011 emeritus hoogleraar informatiewetenschap UvA) zet het een flink stuk scherper neer. In een ander InformatieProfessional-artikel (apr. 2011) (3) schetst hij drie typen bibliotheekfuncties, waarvan er twee relevant zijn voor de hogescholen.
Ten eerste de traditionele, maar volgens Mackenzie Owen steeds meer overbodige bibliotheek. Vanouds de opslagplaats van grote (UB) of minder grote (HB) fysieke collecties. En hordes studenten vinden er dagelijks een aantrekkelijke studieplek. Maar je moet je afvragen welke relatie er bestaat tussen de bibliotheek en wat mensen zeggen daar te doen. (Lees ook het artikel van Leen Liefsoens in InformatieProfessional dec. 2011) (4). Studieplekken hoeven niet perse meer in een bibliotheek gesitueerd te zijn. Wat is dan toekomst van de bibliotheek als gebouw?
In de tweede plaats is er de digitale bibliotheek, het verzamelde aanbod van digitale informatie en diensten dat de bibliotheek aan zijn gebruikers aanbiedt. Ook dat aanbod blijkt in een grote behoefte te voorzien. Alleen is hier de vraag of die digitale bibliotheek het op den duur niet moet afleggen tegen oplossingen op webschaal (Google, de cloud).
Mackenzie Owen: ‘De toekomst van de bibliotheek in universiteiten hogescholen kunnen we aflezen uit het gedrag van de huidige studenten. Dat betekent: een goed geoutilleerde studieplek, een overal toegankelijke, uniforme digitale bibliotheek, en ondersteuning bij het gebruik van sociale media ten behoeve van studie en onderzoek.’ Hij stelt voor om toe te werken naar een gecentraliseerde, landelijke digitale bibliotheek: een Nederlandse Bibliotheek voor het Onderwijs. Een intrigerend idee. Maar of verwezenlijking ervan een haalbare kaart is?
Twee citaten uit de reactie van Bas Savenije, directeur KB, in InformatieProfessional, sep. 2011) (5): ‘De vraag is nu essentieel welk deel van de bibliotheekdiensten voor de betrokken instelling uniek en van strategisch belang is. Slechts dat unieke deel is reden dat ook geheel vanuit de eigen instelling te bedienen. Voor het overige ligt uitbesteden in samenwerking voor de hand’. En: ‘Wel zou ik zo veel mogelijk gemeenschappelijke functies en een nieuwe daarop toegesneden organisatievorm willen. Dat is niet eenvoudig en naar ik vrees ook ‘gedoe’: maar het is mijns inziens de moeite waard eens door deze zure appel heen te bijten. En hoe die nieuwe organisatie heten moet? Daar komen we dan wel uit (…)
Welke kant het op gaat, daar is nog van alles op te zeggen.
Maar dat heb ik nu genoeg gedaan.
Het is mooi geweest.
Literatuur:
- Paulides, R. (2011). De hogeschoolbibliotheken: vandaag al bezig met morgen. Digitale Bibliotheek, 9, p. 4-10.
- Snijders, R. (2012). Vooruitblik op de HBO-bibliotheek. Vakblog, 13-01-2012. [Raymond Snijders is in november 2022 gestopt met zijn Vakblog]
- Mackenzie Owen, J. (2011). De Nederlandse Bibliotheek voor het Onderwijs. InformatieProfessional, 4, pp. 18-21. (PDF)
- Liefsoens, L. (2011). Wat doen studenten nu echt in de bibliotheek? InformatieProfessional, 12, pp. 24-27. (PDF)
- Savenije, B. (2011). Differentiatie, ja graag! InformatieProfessional, 9, pp. 22-23. (PDF)
[Toevoeging 14-01-2021] Twee citaten uit de reactie van Bas Savenije (Literatuur, nr. 5)
.