[Bijgewerkt 31-01-2023] – Vervolg van mijn selectie van informele bibliotheken. Hier gaat het over boekentorens, minibibliotheken in diverse gebouwen en andere projecten.
Boeken in torens
Toren van Babel, Buenos Aires
Ongeveer in dezelfde periode – voorjaar 2012 – waarin Raul Lemesoff met zijn boekentank door de straten van Buenos Aires reed, creëerde de Argentijnse kunstenares Marta Minujin een heel bijzondere ‘Toren van Babel’. Deze zeven verdiepingen tellende installatie met de naam World Book Capital 2011 bevatte meer dan 30.000 boeken in verschillende talen. Eind mei werd de toren ontmanteld en werden alle boeken weggegeven. (link 1)
Boekenbastion Tante Pollewop, Horst
“Oprukkende e-books, sluitende bibliotheken, omvallende boekhandels: het papieren boek zit in het verdomhoekje. Boekenbastion Tante Pollewop biedt tegenwicht”. Aldus de website van Tante Pollewop in Horst. Het boekenbastion is een design minitorentje, gevuld met boeken. Maar er zijn ook koekjes. Alleen al om deze ijzersterke combinatie staat deze minibibliotheek op mijn to-visit lijstje. (link 1)
Minibibliotheken in gebouwen
Ludgerusgebouw, Vierakker
In 2010 ontdekte ik een ruilbibliotheek in het dorpscafé in Vierakker. Koffiehuis en bibliotheek zijn gevestigd in het vroegere parochiegebouw naast de Willibrorduskerk. Dit Ludgerusgebouw heeft als verenigingsgebouw nog steeds een belangrijke functie voor de bewoners van Vierakker en Wichmond. In 1978 werd er een bibliotheek geopend, maar ik heb daar geen nadere gegevens over kunnen vinden. In 2007 werd door de toenmalige beheerders Sjaan en Mattie Bakker een ruilbibliotheek opgezet. Hun opvolgers, Gea en Jos Boesveld, die in 2010 aantraden, hebben naast het café nog vijf jaar deze ruilbibliotheek in stand gehouden. Begin 2016 werd een ander horecabedrijf in het Lugerusgebouw gevestigd. Maar daarin was geen plaats meer voor de bibliotheek.
Reanimation Library
Andrew Beccone (link1, link2) is bibliothecaris, musicus (rockdrummer) en vooral een liefhebber van ‘cultureel afval’. Allerlei zaken die onze cultuur heeft voortgebracht zijn in de vergeethoek geraakt of dreigen verloren te gaan. Beccone richtte in 2006 de Reanimation Library op, met het doel om dit vergeten materiaal weer in omloop te brengen. ‘The effort is modest in scope compared to many public libraries, but it does provide a place to house and reactivate overlooked gems from the sediment of print culture.’ (bron). De Reanimation Library is gehuisvest in de interdisciplinaire kunstgalerie Proteus Gowanus. Er zijn inmiddels zes tijdelijke filialen in andere steden, o.a. in Londen. De Reanimation Library was begin 2012 onderdeel van de expositie Print Studio in het MoMa, New York (link1, link2) In mijn ogen is dit wel de meest bijzondere bibliotheek op deze lijst.
Informele bibliotheken in Rotterdam
Ik vond een verwijzing naar een Rotterdamse pop-up bibliotheek, genoemd door Martijn van der Steen, codecaan en adjunct-directeur bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (*). En een verwijzing naar een bewonersbibliotheek in een Rotterdamse flat, genoemd op het weblog van Maurice Specht, wetenschappelijk onderzoeker. Als ik in de gelegenheid ben ga ik in Rotterdam eens een kijkje nemen.
(*) [Toevoeging 18-10-2013] De link verwees naar een bericht op nieuwsbank.nl. Maar dat bericht is verhuisd naar het niet gratis toegankelijke nieuwsbankarchief. De betreffende Leeszaal in Rotterdam-West heb ik in een andere blogpost uitvoeriger beschreven. Dit jaar verscheen een interessante publicatie: ‘Pop-up publieke waarde’, geschreven door Martijn van der Steen en anderen.
In dit essay wordt het ontstaan van de Rotterdamse Leeszaal aangegrepen voor enkele bespiegelingen over publieke waarde en overheidssturing. De Leeszaal is een voorbeeld van zelforganisatie en lokaal ondernemerschap, maar de overheid is daarbij niet geheel afwezig.
‘De gemeente deed mee waar het moest. Niet met geld of met een beleidsprogramma, maar wel met informele doorverwijzingen en groen licht waar dat soms nodig was’ (p. 7). En: ‘De uitdaging die de pop-up bibliotheek oproept is daarmee ook niet alleen hoe er ‘meer’ van dergelijke initiatieven kunnen ontstaan, maar ook hoe de bestaande patronen in het publieke domein zich er toe gaan verhouden.’ (p. 43)
Steen, M. van der, Twist, M. van, Chin-A-Fat, N., & Kwakkelstein, T. (2013). Pop-up publieke waarde : Overheidssturing in de context van maatschappelijke zelforganisatie. Z.pl.: NSOB (Nederlandse School voor Openbaar Bestuur). ISBN 978-90-75297-27-0
Andere projecten
Dead drops
Een eigentijdse variant op de ruilbibliotheek. Library-in-the-wall in plaats van Library-without-walls, oftewel de digitale bibliotheek. Ingemetselde usb-sticks in muren of puien kunnen worden geladen met eigen digitale bestanden (documenten, muziek, videoclips etc.). Voorbijgangers die zo’n usb-tje ontdekken kunnen ter plekke de bestanden downloaden. In Amsterdam zijn enkele Dead Drops geregistreerd. Het wachten is op ingemetselde e-readers, netbooks en ipads…
Portable Library Project
In Hamilton (Ontario, Canada) organiseerde kunstenares Tara Bursey in 2010 het Portable Library project. Deelnemende kunstenaars van diverse pluimage kregen elk een lege doos mee in boekformaat. De opdracht was om gedurende een week elke dag zo’n doos om te toveren tot een boek met inhoud. De geproduceerde “boeken”werden verzameld in een tijdelijke bibliotheek en een serie exposities.
Underground Library
Boeken die worden gepubliceerd door de Underground Library worden verspreid via leden. Van elke lezer wordt gevraag het boek te signeren, te dateren en weer door te geven aan een volgende geïnteresseerde.
Bookyards van Bartolini, TRACK expositie Gent, foto Henny Burkels juli 2012TRACK expositie, Gent.
Gent heeft van 12 mei tot 19 september 2012 de kunsttentoonstelling TRACK. Onderdeel daarvan is de installatie Bookyards van de Italiaanse kunstenaar Massimo Bartolini. Hij creëerde een tijdelijke openluchtbibliotheek in een oude wijngaard bij de Sint-Pietersabdij. Mijn Zutphense vrienden waren er afgelopen week op bezoek (zie foto). Zij bleken al vaker een goede antenne te hebben voor bijzondere bibliotheekverschijnselen.
Bookcrossing
Vaak wordt de opkomst van ruilbibliotheken en openbare boekenkasten in verband gebracht met het idee van Bookcrossing, in 2001 bedacht door Ron Hornbaker. Hij lanceerde de Bookcrossing website die sindsdien wereldwijde bekendheid verwierf. Er zijn inderdaad overeenkomsten maar ook verschillen tussen Bookcrossing en ruilbibliotheken. Openbare boekenkasten bestonden al eerder. Bij Bookcrossing gaat het niet zozeer om ruilen maar om weggeven. Boeken worden in openbare ruimtes “losgelaten”. Je kunt ook zeggen: te vondeling gelegd, voorzien van een herkenbare Bookcrossing sticker. Wie zo’n gelabeld boek vindt kan dat melden op de Bookcrossing site. Ook het achterlaten, vrijgeven van boeken kan op de site worden geregistreerd. Er bestaan in diverse landen, ook Nederland, Official Book Crossing Zones (OBCZ): geregistreerde, vrij toegankelijke locaties waar boeken worden neergelegd (in een kastje o.i.d.). Het terugvinden en traceren van boeken die ‘op reis’ gezet zijn, is toch wel de voornaamste attractie van BC. Daarmee past BC in een breed scala van activiteiten die bekend staan als Internet Object Tracking (link1, link2): daaronder vallen niet alleen zakelijke volgsystemen (bijv. van poststukken) maar ook allerlei recreatieve, gameachtige bezigheden zoals wayfinding, geocaching, geocoin, letterboxing, post(card)crossing, travelbug, etc. Voor de laatst genoemde varianten kwam ik overigens nog een andere fraaie verzamelnaam tegen: Internet-Guided Offline Recreation (IGOR), (link 1).
Vervolg van: De informele bibliotheek (3) / Vervolg: De informele bibliotheek (5)
.