[Bijgewerkt 08-04-2020] – In 2012 las ik voor het eerst over de toen net uit Amerika overgewaaide rage van de ‘little free libraries’. Aardig onderwerp voor een stukje, dacht ik. Mijn blogpost groeide uit tot een serie artikeltjes over ruilboeken en uiteenlopende vormen van ‘informele bibliotheken’. Hier aflevering 12.
Opnieuw geteld
Het nieuwe is er intussen wel een beetje af, maar het aantal minibibliotheken groeit onverminderd door. Op de wereldkaart van de Amerikaanse Little Free Libraries (LFL) stonden januari 2015 meer dan 25.000 geregistreerde bibliotheken. In Nederland telde ik 50 officiële LFL bibliotheken (op 14-10-15), meer dan 10x zoveel als voorjaar 2013!
In navolging van de Little Free Libraries werd in 2013 Minibieb.nl opgericht, een initiatief van Mirjam Goudswaard. Ook Minibieb houdt een overzichtskaart bij. Die vermeldt op dit moment (31-10-2015) 662 aangemelde Nederlandse minibibliotheekjes.
Het fenomeen Bookcrossing is al wat ouder, het bestaat sinds 2001. Official BookCrossing Zones zijn openbare of andere goed toegankelijke plekken, zoals cafés, winkels of wijkcentra, waar een ruilboeken kunnen worden gestald. De OBCZ pagina geeft een lijst van ruim 100 locaties, verspreid door het hele land.
Dan zijn er nog de Boekspots van BISC, het Bibliotheek Service Centrum voor Utrechtse openbare bibliotheken. Op de Boekspots-kaart staan nu 72 locaties met een ruilboekenkast (15-10-2015).
Tel daarbij op een onbekend aantal – ik schat eveneens een paar honderd – ongeorganiseerde, vrije of ‘wilde’ ruilboekenverzamelingen in kastjes en andere onderkomens. Alles bij elkaar genomen mag je nog steeds spreken van een rage.
Recent gesignaleerd
In Den Haag spotte ik deze minibieb op de Lange Beestenmarkt. Het is er een met een heftige geschiedenis. Al tweemaal werd het bibliotheekje in brand gestoken, maar telkens werd het weer hersteld. Alle respect voor de buurtbewoners die dit boekenkastje creëerden en zich niet klein laten krijgen. Versie 3 van het kastje – nu deels van metaal – ziet er behoorlijk vandaalbestendig uit.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
HCR-bibliotheken
Tijdens mijn verkenning de afgelopen jaren diende zich – niet onverwacht – een interessante subcategorie aan. Nogal wat ruilbibliotheken bevinden zich in cafés, koffiebars, restaurants, hotels en andere horecagelegenheden. Vandaar ‘HCR-bibliotheken’ (Hotel, Café, Restaurant). De meeste van deze bedrijven hebben een commerciële doelstelling. Een kast met (ruil)boeken past daar niet echt bij, zou je denken. Toch lijkt het erop dat steeds meer horecazaken wel iets zien in zo’n cultureel accent. Misschien als bijzondere decoratie of aanvulling op het interieur. Misschien ook als een extra service aan hun klanten. En soms zijn de eigenaren zelf uitgesproken boekenliefhebbers. Boeken meenemen of ruilen? Dat zal vermoed ik lang niet overal de bedoeling zijn. Maar je kunt de eigenaar / beheerder er altijd naar vragen natuurlijk. Hoe dan ook, of het nou gaat om een weekend arrangement, een 3-gangen diner, een borrel of een snel patatje, er hoort steeds vaker een boek bij. Wie weet komt het nog eens zover dat je als klant, behalve de menu- en wijnkaart, ook een shortlist krijgt gepresenteerd van toppers uit de plaatselijke boekencollectie…
Hieronder in telegramstijl een greep uit mijn HCR-lijstje, alfabetisch op plaatsnaam.
Amersfoort: De Vereeniging was een restaurant (inmiddels gesloten, zie link), gevestigd in een oude zeepfabriek vlak achter het Eemplein en cultuurcentrum Het Eemhuis. Een interessante, dynamische omgeving. Herbestemming van industrieel erfgoed (link) heeft een broedplaats opgeleverd voor kunstenaars en creatieve ondernemers (de Nieuwe Stad). In een hoek van het restaurant staat een rijtje boeken decoratief te wezen. Waarschijnlijk alleen voor gebruik door gasten.
Doorn: Landgoed Zonheuvel. Conferentieoord, 3-sterren hotel en restaurant op een unieke locatie in de Kaapse Bossen, bovenop de Utrechtse Heuvelrug. Het hotel ligt naast het oorspronkelijke landhuis, het Maarten Maartenshuis. In de eetzaal staat een Boekspots ruilboekenkast. Nou ja, ruilen? Vermoedelijk alleen voor gebruik door gasten die tijdens hun verblijf iets te lezen willen.
Groningen: Hotel Corps de Garde. 3-sterren hotel. Kleinschalig stadshotel in een monumentaal pand, aan de Groningse grachtengordel. In het loungecafé staat een grote houten wandkast met een flinke boekencollectie. Daarbij een mooie leestafel. Opvallend is de aanwezigheid van een leuke collectie vinyl LP’s en bijbehorende platenspeler! Ik neem aan alleen voor gebruik door gasten. Niet ruilen, helaas.
Groningen: (voormalig) Lokaal Ambrosius was een biologisch eetcafé, op zeer ideële basis. Heeft maar korte tijd bestaan (november 2012 tot mei 2014). De eigenaar was zo te zien een echte boekenliefhebber. Hij had twee wanden van de ruimte ingericht als bibliotheek. Waarschijnlijk bedoeld voor gebruik door gasten, maar ruilen had vast ook gekund. Het is nu verleden tijd.
Harlingen: Molly’s cafetaria. Een kleine maar gezellige eetgelegenheid, vlakbij de Harlinger haven. Bijzondere attractie is een goed gevulde kast met ruilboeken. Een poster op de deur vermeldt: ‘Dit is de enige plek in Harlingen waar je gratis boeken kunt ruilen’. Heel handig voor reizigers naar Vlieland of Terschelling die al vóór de boottocht door hun meegenomen boeken heen zijn.
Lauwersoog: Het Booze Wijf. Het restaurant is onderdeel van Camping Lauwersoog, een groot recreatiepark (4,5 ANWB sterren) aan de rand van het Lauwersmeer. Dat natuurgebied trekt veel bezoekers, vooral vogelspotters. In de zithoek van het restaurant kunnen gasten na diner of vogel(excursie) nog even bijkomen met wat lectuur uit de aanwezige boekenkast.
Meppel: Meppels Inn. Vlakbij het stadspark ligt de vroegere jeugdherberg, gerenoveerd tot veelzijdige low budget accommodatie. Zeer gemoedelijke, informele sfeer. En een vrolijke en gastvrije, van oorsprong Engelse eigenaar. Achter de receptie twee boekenkasten met een flinke voorraad leesvoer voor de hostelgasten.
Nijmegen: Panaché. Luchroom in het drukke winkelcentrum van Nijmegen (Molenpassage).
Veelkleurig interieur met o.a. moderne Tiffany lampen. Langs één wand roodbruine kasten, gevuld met boeken en diverse snuisterijen. De boeken hebben zo te zien een louter decoratieve functie. Lenen of ruilen zal hier niet de bedoeling zijn.
Utrecht: Louis Hartlooper Complex (link1, link2). Film-en cultuurcentrum, café en restaurant, vlakbij het Museumkwartier. Het gebouw (1927) is een rijksmonument in Amsterdamse School stijl. Het café biedt onderdak aan een zgn. OBCZ (Official Book Crossing Zone). In dit geval een zeer bescheiden kastje waar boeken gebracht, gehaald of geruild kunnen worden. Op de Book Crossing site staat bij deze LHC OBCZ te lezen: ‘niet onderhouden’. Tsja….
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zutphen: Brandkas van Henny. Museum, koffiekamer en bibliotheek.
In een monumentaal pand in Zutphen werd in 2013 een nieuw museum geopend: de Brandkas van Henny. De naam verwijst naar twee Zutphenaren, de heren Dercksen en Henny, die in 1845 in ditzelfde pand een brandverzekeringsbedrijf begonnen. Deze Assurantie Maatschappij tegen Brandschade – in de volksmond de ‘Zutphense’ of ‘Brandkas van Henny’ genoemd – zou later uitgroeien tot verzekeringsgigant Nationale Nederlanden (nu onderdeel van NN Group). Het kleine museum toont een aantal belangrijke documenten die aan die ontstaansgeschiedenis herinneren.
Maar de eigenaren Herman en Heidi van Bosheide hebben méér in huis. Een Oudhollandse snoepwinkel met bijzonder snoep, speciaal voor mensen met voedselallergieën. Een sfeervolle koffiekamer met oud meubilair, schilderijen van Zutphense stadsgezichten en antieke grammofoons maakt duidelijk dat Van Bosheide een rasverzamelaar is. Het meest bijzonder is echter de bibliotheek. Deze is afkomstig uit de voormalige bibliotheek van het Kruisherenklooster te Uden. In 2009 kwam het einde voor het klooster. De Kruisheren verhuisden naar een verzorgingshuis, het klooster werd verbouwd tot appartementencomplex en de oude kloosterbibliotheek werd ontmanteld.
Herman van Bosheide wist een aanzienlijk deel van de collectie te verwerven voor zijn museum. Die boeken, in hun oorspronkelijke kasten, staan hier op een unieke plek, boven een 18e-eeuwse waterkelder. Eigenlijk hoort deze bibliotheek meer thuis op een lijstje ‘Buitencategorie’. Ze is veel ouder en groter dan de eerder genoemde HCR-bibliotheekjes. En het zijn absoluut geen ruilboeken. Er zitten kostbare exemplaren bij. Dat materiaal is nu behouden voor nader onderzoek. Van Bosheide zal daar ongetwijfeld ideeën over hebben. Omdat de bibliotheek zich naast de koffiekamer bevindt en bij gelegenheid wordt gebruikt voor vergaderingen of bijeenkomsten vond ik een vermelding als HCR-bibliotheek hier toch wel op zijn plaats. Beslist een bezoekje waard!
Meer
- De Brandkas van Henny: nieuwe museumattractie in Zutphen. Artikel in De Stentor, 14-12-2013
Vervolg van: De informele bibliotheek (11) / Vervolg: De informele bibliotheek (13)
.