[Bijgewerkt 04-08-2017]
In de dagelijkse praktijk hanteren we een min of meer vanzelfsprekend – en tamelijk ruw – idee over wat we met informatiebronnen bedoelen. In het algemeen hebben we het dan over tekstuele informatie en -in toenemende mate- ook over beeldinformatie. We laten een beetje in het midden of en hoe er onderscheid gemaakt moet worden tussen analoge (papieren) of digitale (elektronische) bronnen. Maar bijvoorbeeld het toegankelijk maken van digitale gegevens zou aanleiding moeten zijn om onze opvatting over informatie en informatiebronnen wat aan te scherpen.
Deze video die laat zien hoe bepaalde kenmerken van informatie snel veranderen. (Michael Wesch, Kansas State University; Digital Ethnography Working Group, 2007)
Michael Buckland is emeritus hoogleraar aan de University of California, School of Information. In zijn artikel “Information-as-thing” (1991) geeft hij een heldere en pragmatische uitleg van verschillende betekenissen van informatie.
– informatie-als-proces: informatie is een vorm van menselijke actie, van informeren en geïnformeerd worden. Dat kan gebeuren door doelbewuste communicatie, maar ook door observatie van de wereld om ons heen. Hoe dan ook, die activiteiten leiden ertoe dat informatie wordt vastgelegd, gecodeerd, verstuurd, geïnterpreteerd, vertaald en omgeven met betekenis.
– informatie-als-kennis: wij mensen bezitten informatie en kennis over bepaalde onderwerpen, over andere mensen, over gebeurtenissen. Die kennis zit in ons hoofd, is ongrijpbaar en onmeetbaar. Door die informatie vast te leggen of uit te wisselen met anderen krijgt ze een eigen vorm. En daardoor wordt het mogelijk om die informatie te organiseren, op te slaan, te bewerken en opnieuw te verspreiden.
– informatie-als-ding: aan allerlei objecten kan een informatief aspect worden toegekend, als een expressie, beschrijving of representatie van kennis, overtuiging of ervaring. Andersom gezegd, informatie heeft in bepaalde situaties een fysiek aspect, een ding-achtige kant.
Voor Buckland is dit laatste aspect belangrijk genoeg om het als aparte categorie te noemen. Want voor de informatiesector heeft informatie-als-ding een fundamentele betekenis. Informatiesystemen kunnen immers uitsluitend omgaan met dingachtige informatie: bibliotheken beheren boekencollecties, computersystemen verwerken bits en bytes, musea verzamelen kunst- of andere voorwerpen, enz.
Dit is nog maar de hoofdlijn. Informatie is volgens Buckland een complex en verre van eenduidig begrip. In zijn artikel gaat hij op veel meer aspecten in. Ook op de vraag wat nu wèl en wat géén informatie zou moeten heten.
De opvatting van informatie-als-ding heeft in de kring van informatie- en communicatiespecialisten zowel bijval als kritiek geoogst. Mij spreekt deze benadering wel aan. Door deze bril bekeken krijg je in elk geval een rijker beeld van wat informatie en informatiebronnen kunnen inhouden.
.