De informele bibliotheek (8): in het nieuws – 2

Bijgewerkt 02-02-2023] -Dagblad Trouw van zaterdag 16 april 2013 bevatte een artikel onder de titel Een eigen bibliotheek openen. Het gaat over minibibliotheekjes, die de laatste tijd als paddenstoelen uit de grond schieten.

Voor de lifestyle bijlage Tijd – in de vaste rubriek Wat doen we dit weekeinde? – schreef freelance journalist Renske van Dijk een beknopte kennismaking met het verschijnsel ruilbibliotheken. Ruilbibliotheken zijn er in allerlei vormen en soorten. Soms ook onder andere benamingen zoals guerillabibliotheek of pop-up bibliotheek, zoals Van Dijk in haar artikel vermeldt. ‘Het guerilla-bibliotheekje is in opkomst, nu door bezuinigingen veel filialen van openbare bibliotheken sluiten. Boekenliefde kun je blijkbaar niet de grond indrukken.’ Guerilla-bibliotheek vind ik zelf niet zo’n erg sympathieke aanduiding. Als overkoepelende benaming bedacht ik vorig jaar de omschrijving ‘informele bibliotheek’. Met de bedoeling om de wildgroei van ruilbibliotheken en aanverwante categorieën van bibliotheekachtige manifestaties te markeren tegenover de gevestigde, professioneel georganiseerde bibliotheken.

In het artikel gaat het met name om de meest bekende variant, de Little Free Libraries (afgekort LFL). De van oorsprong Amerikaanse Little Free Libraries zijn in 2009 opgericht door sociaal ondernemers Todd Bol en zijn compagnon Rick Brooks. Het doel van hun non-profit organisatie is om door middel van leesbevordering en het ruilen van boeken de gemeenschapszin in lokale gemeenschappen te versterken. De beweging begon in Hudson, Wisconsin, maar waaierde snel uit naar alle vijftig staten in de VS. Het streven was aanvankelijk om meer dan 2510 lokale bibliotheekjes op te richten (en zodoende het aantal Amerikaanse openbare bibliotheken dat in het verleden met financiële steun van Andrew Carnegie was gerealiseerd te overtreffen). Daar hield het niet echter niet op. Volgens eigen LFL informatie bestonden er januari 2013 wereldwijd, in 36 landen tussen de 5000 en 6000 LFL bibliotheekjes. (*)

(* Opm. In het Trouw artikel wordt het streefgetal van 2500 genoemd als de huidige omvang van de LFL-beweging. Maar dat getal is al lang gepasseerd. In werkelijkheid is het 2 tot 3 maal zoveel! ). Vooral afgelopen jaar, 2012, liet een enorme groei zien.

In Nederland zijn er op dit moment vier geregistreerde LFL bibliotheken. De eerste staat in Zutphen (nr.#1384), beheerd door Frans en Ria Mulschlegel. Een tweede staat in Delfgauw (nr. #3701), beheerd door Lize Duinkerken. Dit voorjaar kwam er een derde bij, in Den Haag (nr.#4932), beheerd door Lieke Ploeger. En recent een vierde in Nijmegen (#5470), beheerd door Eli Hendriks. (Gegevens van het World Map overzicht op de LFL-site).
Ik verwacht dat er dit jaar nog wel een paar bijkomen. Zie ook een artikel op de site van VPRO Boeken, link onderaan.

miniatuurbieb
Very Very Little Library, met 2 handgemaakte boekjes
Hoogte 4-5 cm. Boeken ruilen is helaas niet mogelijk…

Renske van Dijk interviewde voor haar artikel enkele beheerders van zo’n Little Free Library: Frans-Jan en Ria Mulschlegel in Zutphen en Lieke Ploeger in Den Haag. Ook eigenaren van een andere – niet LFL geregistreerde – minibibliotheek komen aan het woord: Rinske Kegel van het Boekenasiel in Nijmegen, Jordi de Groot van de Telefooncelbieb in Beesd en Marije en Wim Moorman van het Boekenbastion Tante Pollewop in Horst. Het vlot geschreven artikel geeft een goede indruk van de verschillende motieven waarmee mensen een boekenkastje (of een ander soort boekenbehuizing) aan de weg of in hun tuin zetten. En van de reacties die deze minibibliotheekjes oproepen.

Het is niet verwonderlijk dat professionals in openbare bibliotheken soms hun bedenkingen hebben bij dit fenomeen ‘ruilbibliotheek’. Zij vrezen imagoschade. Van Dijk citeert Francien van Bohemen van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB): ‘waar wij ons zorgen over maken is dat de gedachte lijkt te ontstaan dat een ruilbibliotheek gelijkwaardig is aan een openbare bibliotheek.’ Ik lees niet waar die zorg precies op is gebaseerd, Van Dijk gaat daar verder ook niet op in. Zoals ik in een vorige blogpost al schreef denk ik niet dat iemand een kastje met ruilboeken gauw zal vergelijken met een cultureel instituut als de openbare bibliotheek. Het trof misschien nogal ongelukkig dat de Amerikaanse LFL rage vorig jaar in Nederland voet aan de grond kreeg, net op het moment waarop 80% van de openbare bibliotheken werd geconfronteerd met subsidiekortingen en veel kleine filialen vanwege bezuiniging moesten sluiten. (zie Kasperkovitz 2012, 4 en 16). Maar een samenloop van omstandigheden betekent nog geen samenhang. In elk geval geen reden om te veronderstellen dat ruilbibliotheken het draagvlak voor de openbare bibliotheek zouden aantasten. Misschien valt eerder zelfs te denken aan versterking.

Renske van Dijk schreef in Trouw, iets meer dan een jaar geleden, een interessant stuk over ruileconomie: Ruileconomie weer helemaal hip door web (Trouw 18-04-2012, ). ‘Het delen van spullen en diensten via internet rukt op. Behalve je grasmaaier, boeken en gitaar kun je zelfs je auto en je tuin via ruilsites delen met anderen in de buurt’.
Het was mooi geweest als zij ook in haar artikel over ruilbibliotheken de link had gelegd naar het bredere kader van de ruileconomie. Maar waarschijnlijk zou dat buiten het bestek vallen van een serie als Wat doen we dit weekeinde?

Wat ik een beetje jammer vind is dat bij het artikel twee foto’s van buitenlandse Little Free Libraries zijn geplaatst (op één ervan staat nog net zichtbaar het registratienummer #2315. Daaruit valt af te leiden dat het kastje zich bevindt in Turlock, California.). Waarom geen foto’s van Nederlandse Little Free Libraries?
Hoe dan ook, het is een heel lezenswaardig verhaal. Zowel voor geïnteresseerden in ruilbibliotheken en lokale initiatieven, als voor informatieprofessionals.

Meer:

Bruin, Katja de. Mijn Little Free Library #1. (VPRO Boeken), 24 april 2013

Dijk, R. van. (2013). Een eigen bibliotheek openen.  Trouw, 13-04-2013. [Artikel beperkt toegankelijk (gratis account of abonnee)]

Dijk, R. van. (2012). Ruileconomie weer helemaal hip door web. Trouw, 18-04-2012. [Artikel beperkt toegankelijk (gratis account of abonnee)]

Kasperkovitz, J. (2012). Tussenbalans: de bibliotheeksector in 2012. Gemeentelijke bezuinigingen in de periode 2010-2014, effecten en vooruitblik. Amersfoort: z.u. [Rapport in opdracht van het voormalige Sectorinstituut Openbare Bibliotheken. PDF op de website van researchgate.net]

Kirch, Claire. Building Momentum for Little Free Libraries. Artikel op de website van Publishers’ Weekly, 08-02-2013.

Vervolg van: De informele bibliotheek (7) / Vervolg: De informele bibliotheek (9)

.