[Bijgewerkt 07-02-2023] – Na mijn afscheid als bibliothecaris bij hogeschool Windesheim, april 2012, las ik een krantenbericht over de opening van een ruilbibliotheek (het boekenasiel in Nijmegen). Het was de aanleiding voor het schrijven van een blogserie over de oprukkende rage van ruilbibliotheken. Of zoals ik ze zelf omschreef, informele bibliotheken. [Voor meer Groningse ruilbibliotheken, zie De informele bibliotheek (14)].
Sommige van deze boekenverzamelingen zijn bedoeld als kunstwerk (World Book Capital 2011 in Buenos Aires) of als educatief instrument (plattelandsbibliotheken van Cajamarca), sommige als interieurdecoratie, andere zijn een poging om boeken te redden die anders verloren zouden gaan. (bijv. Bibliotheek van museum Brandkas van Henny in Zutphen (link1, link2) of de Reanimation Library in New York.
Als ex-bibliothecaris mocht ik mijn handen dichtknijpen met zo’n vrijwel onontgonnen onderwerp. Maar het nieuwe is er na drie jaar wel een beetje af. Vorige maand zag ik dat op een Groningse creamarkt een kant-en-klaar ruilboekenkastje te koop werd aangeboden. Voor een niet heel zacht prijsje. Dat leek mij het sein om een punt of puntkomma achter de serie te zetten. Ik sluit niet helemaal uit dat ik nog eens terugkom met een aanvulling. Maar voorlopig is dit de laatste aflevering. Deze keer over Groningse ruilbibliotheken.
Zomer 2014 had ik nog het idee dat de minibieb-rage Groningen nog niet had bereikt. In de stad had ik nergens een ruilbibliotheekje kunnen bespeuren. Maar kort daarop, 2 september, signaleerde RTVNoord dat de minibieb wel degelijk ook in Groningen met een opmars bezig was. Het bericht met video sprak van vijf ruilbibliotheken, maar dat bleken er vier te zijn: in Sappemeer, Pieterburen, Ellerhuizen en Bedum. Let wel: allemaal in de provincie, maar niet één in de stad Groningen! Terwijl ik juist verwachtte er daar meer te treffen. Hoe dan ook, in oktober maakte ik een kleine excursie naar Ellerhuizen en Bedum om de biebjes te fotograferen. Onderweg kwam ik een oud-collega tegen die mij vertelde dat er bij een kapsalon in de stad een klein ruilboekenkastje aan de gevel hing. Dus ook daar moest ik even langs.
Een jaar later blijkt het aantal bibliotheekjes toch aardig gegroeid. Op dit ogenblik ((27-12-2015) telt de kaart van Minibieb.nl in de stad Groningen en directe omgeving 7 aangemelde minibiebs. In de provicie nog 2. Op de kaart van Little Free Libraries staat 1 geregistreerde LFL-bibliotheek in de omgeving van Groningen. Verderop in de provincie nog 4 andere. Misschien doe ik nog eens een poging om ze allemaal te bezoeken. Maar hier beperk ik mij tot een persoonlijke selectie van 10 Groningse minibliotheken, en 1 Drentse.
Ruilbibliotheken in Groningen en omgeving
Bedum: De Schraag (bezocht: 03-10-2014 )
Deze ruilbibliotheek die eind augustus 2014 werd geopend bestaat helaas niet meer.
De bibliotheek stond bij Werklocatie De Schraag, langs de weg Bedum – Onderdendam (Boterdiep Westzijde 50a). De Schraag was een dienstverlenend bedrijf in o.a. houtbewerking en tuinonderhoud. Er werkten mensen met een beperking, cliënten van De Noorderbrug. De bibliotheek was het initiatief van Fred Dieke, begeleider bij de houtwerkplaats van De Schraag. Dieke en zijn bibliotheek kwamen uitvoerig in beeld in het bericht van RTVNoord. Het vrolijk rood-wit geschilderde hokje vermeldde in forse letters Free Little Library. De bibliotheek stond echter niet op de LFL-kaart geregistreerd. Binnen was plaats voor een eikenhouten kast met een ruime voorraad boeken, een tafel en twee stoelen. Ik kwam er langs op een zonnige dag en de verleiding was groot om daar met een leuk boek even te pauzeren. Maar het drukke verkeer op twee, drie meter afstand bracht mij op andere gedachten. Jammer, want een herkansing zit er niet in. Bij navraag kreeg ik te horen dat De Schraag (en dus ook deze ruilbibliotheek) nu verleden tijd zijn.
Ellerhuizen: Boerderij (bezocht: 03-10-2014)
Dit bibliotheekje werd kort genoemd in het bericht van RTVNoord. Een eenvoudig, bruin en blauw geschilderd boekenkastje, bij het hek van een boerderij. Locatie: langs de weg – in de gelijknamige buurtschap – Ellerhuizen, vlakbij de Groningerweg onder Bedum (N994). Een duidelijk exemplaar van wat je zou kunnen noemen: de boerderijbieb. Ongetwijfeld zijn er nog meer voorbeelden van. Op het briefje met gebruiksaanwijzing op de kast staat te lezen: Free Little Library. Maar ook dit is geen geregistreerde LFL- bibliotheek.
Groningen: Annalibrejo (bezocht: 01-08-2015)
Een woonhuis in de wijk Hoogkerk. Op de oprit een laag kastje. De roze kleur combineert mooi met de donkerblauwe schutting. Er hangt een vogelhuisje bij, met een roze dakje. En ook een roze bord met de naam: Annalibrejo. Deze minibibliotheek werd op zaterdag 11 oktober 2014 geopend. Meer info op deze Facebookpagina.
Groningen: Badstratenbuurtbieb (bezocht: 07-06-2015 )
Het voormalige Badhuis in de kleinste wijk van Groningen – de Badstratenbuurt – dateert uit 1880. Het is een gemeentelijk monument, dat nu deels in gebruik is als buurthuis. Aan de buitengevel hangt een klein boekenkastje. Degelijk gemaakt en stijlvol donkergroen geschilderd, passend bij het omringende houtwerk. Deze Badstratenbuurtbieb werd op 22 maart 2015 geopend. Hij is geregistreerd bij Minibieb.nl.
Meer over de Badstratenbuurtbieb:
- Demmink, J. (2019). Het verhaal achter de foto. Artikel op de website van De Badhuisschrijvers (link). [Over de geschiedenis van de Gemeentelijke bad- en zweminrichting in Groningen. De titel van het artikel verwijst naar een foto van het openluchtzwembad uit 1952]
- Website (link) van de Badstratenbuurt.
Groningen: Bruilweering Buurtbiebje (bezocht: 09-11-2015 en later) (bestaat niet meer)
Bruilweering is van oorsprong een moerassig gebiedje aan de zuidwestkant van Groningen, grenzend aan het Stadspark. Het daar gelegen volkstuinencomplex kwam regelmatig in het nieuws. September 2015 besloot het Groningse stadsbestuur dat een aantal permanente bewoners zou worden gedoogd. Na hun vertrek wordt permanente bewoning niet meer toegestaan. Bij een van de tuinhuisjes staat een prachtig ruilbibliotheekje. Bruilweering Buurtbiebje is de naam, in Scrabble letters gespeld. Opvallend zijn ook de handgemaakte dakpannetjes van waxinelichtcupjes. Mei 2020 zag ik dat het betreffende perceel – na vertrek van de vorige eigenaresse – in andere handen was gekomen. Maar het Bruilweering Buurtbiebje staat er echter nog steeds, een paar huisjes verderop. Het boekenkastje was in 2015 geregistreerd bij Minibieb.nl, dat is nu niet meer het geval.
Groningen: Handmade Hopes (bezocht: 28-12-2015; december 2016) (bestaat niet meer)
De afgelopen jaren zijn er in de Groningse binnenstad veel pop-up winkeltjes verschenen. In de Oosterstraat opende 13 december 2014 Handmade Hopes, een woonwinkel met een werkplaats waar jongeren leren om producten te maken of op te knappen. Daarbij krijgen ze de kans om hun eigen talenten te ontwikkelen. Een bijzonder en sympathiek initiatief. In de winkel stond een wit geschilderd kastje, goed gevuld met boeken. Met drie cadeauboekjes ging ik de deur uit. Een jaar later, eind december 2016 zag ik het kastje niet meer. Een medewerkster bevestigde dat de ruilboeken waren weggedaan.
Groningen: Kapsalon zus en zo (bezocht: 04-10-2014 en 06-08-2015 )
Een klein kastje aan de gevel van Kapsalon Zus en Zo, op de hoek van Prinsesseweg en Ernst Casimirlaan. De eerste versie (2014) leek mij een gepimpt toilet- of medicijnkastje. Dit jaar had het kastje een complete makeover ondergaan. Ik kon het niet goed zien, maar ofwel was het een ander kastje ofwel was het oude kastje in een houten jas gestoken. En vervolgens kunstig beschilderd met bloemen en guirlandes in Hindelooper stijl.
Groningen: Minibieb (bezocht: 10-11-2015) (bestaat niet meer?)
Een woonhuis in de wijk Hoornse Meer. Bij de voordeur staat een lichtblauw kastje. Het zou een oud nachtkastje geweest kunnen zijn. Op het deurtje een plaatje en de naam: Minibieb. Bovenop het kastje waakt een keramieken uil bij een bordje Boeken Ruil. De minibieb, geregistreerd bij Minibieb.nl, werd geopend op 14 januari 2015. Mei 2020 kwam ik er toevallig weer eens langs. Maar ik zag het kastje niet meer.
Groningen: Tuinindestad (bezocht: 22-11-2014, 09-07-2015 en 01-08-2015 ) (bestaat niet meer)
Een terrein ingeklemd tussen de Friesestraatweg, het Reitdiep en het spoor van Hoofdstation naar Groningen-Noord en verder. Een rafelrandje van de stad. Hier was vroeger een kwekerij van orchideeën en andere exotische planten gevestigd. Ook daar ben ik vaak geweest. De oude kas staat er nog steeds. In 2009 gaf de gemeente het terrein tijdelijk in gebruik aan burgerinitiatief Tuinindestad, dat als groen icoonproject landelijke bekendheid kreeg en ook enkele prijzen behaalde. Het initiatief heeft verwantschap met het Rotterdamse Leeszaalproject (link1, link2), ook al gaat het niet over bibliotheken. Toch ontdekte ik tijdens een open dag in 2014 een kleine ruilbibliotheek in de kas. Wisselbibliotheek heette het hier. Op tafel lagen de Volkskrant en zijn lokaal geproduceerde tegenhanger, de Volkssnakkel. Het einde van deze groene locatie is echter in zicht. De Groningse gemeenteraad besloot december 2015 om de weg vrij te maken voor woningbouw. Tuininstad zal moeten verhuizen, maar het is nog de vraag waarheen.
Meer over Tuinindestad:
- Van ‘t Hoenderdaal, V., & Kerver, F. (2012). Ontwikkelingsplan Tuinindestad. [Hierin geschiedenis en de activiteiten van Tuinindestad]. PDF.
- Frans Kerver over de toekomst van Tuinindestad. Artikel in de Groninger Krant, 19 nov. 2015. Overgenomen op de website van Mike Tomale
Haren: De Mikkelhorst (bezocht: 04-10-2014 en 29-12-2015 )
De Mikkelhorst is een ecologische zorgboerderij, gelegen in de wijk Oosterhaar in Haren (Gron). Er is een kinderboerderij, tuinderij, theeschenkerij, houtkloverij en een landwinkel voor streekproducten. Er is ook een kast met ruilboeken aanwezig. Volgens een bericht in het Harener weekblad staat De Mikkelhorst sinds 2013 geregistreerd als OBCZ (Official Book Crossing Zone). Het kan gebeuren dat de kast buiten het zomerseizoen tijdelijk wordt opgeslagen en dus niet in beeld is.
Paterswolde (Drenthe): Minibieb Verlengde Boterdijk (bezocht: 06-08-2015)
Aan de rand van het natuurgebied De Onlanden was in de jaren ’90 een kwekerij (De Egelantier) gevestigd, waar ik dikwijls kwam. Nu is het een woonhuis. De oprit is versierd met een kunstwerk, een paal met twee hoeden van roestig cortenstaal. Ernaast staat de – op dat moment – enige geregistreerde Little Free Library in de omgeving van de stad Groningen. Met nadruk: ‘in de omgeving’. Want feitelijk staat het mintgroene boekenhuisje in Drenthe, ruim een kilometer buiten de Groningse provinciegrens. Maar dat zijn maar topografische futiliteiten. Ruilbibliotheken zijn geen grenspalen. Drenten, Groningers en wie hier ook maar langskomt op zijn of haar fietstocht door De Onlanden, kan hier een stukje leesvoer halen of brengen. Onderaan de paal hangt nog een tweede huisje. Een vogelbieb?
Vervolg van: De informele bibliotheek (12) / Vervolg: De informele bibliotheek (14)
.